Η Λέσβος, κατά κοινή αποδοχή, έχει ιδιαίτερη σχέση με τα Γράμματα και τις Τέχνες, σε όλες τις χρονικές περιόδους. "Απ’ τη Σαπφώ στον Ελύτη" είναι μια συνηθισμένη και αποδεκτή επωδός. Από τις διάφορες περιόδους, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ονομαζόμενη "Λεσβιακή Άνοιξη". Με τον όρο και προσδιορισμό αυτόν εννοείται η πνευματική δημιουργία των χρόνων 1910-1932, περίπου. Τότε εκδίδονται αρκετές εφημερίδες και περιοδικά. Λογοτέχνες, εκπαιδευτικοί και δημοσιογράφοι είναι ταυτοχρόνως οι εκδότες κι οι συντάκτες. Κυκλοφορούν οι εφημερίδες Σάλπιγξ, Ταχυδρόμος, Ελεύθερος Λόγος, Καμπάνα, Δημοκράτης. Εκτός της καθημερινής τους ύλης δημοσιεύονται εκπαιδευτικά και λογοτεχνικά κείμενα. Δημοσιεύονται σε πρώτη μορφή τα μυθιστορήματα "Η Ζωή εν Τάφω" του Μυριβήλη, το "Νούμερο 31328" του Βενέζη και τα ριζοσπαστικά εκπαιδευτικά άρθρα "Κλείστε τα Σχολειά" του Κουντουρά. Η λογοτεχνική δημοσιογραφία, όπως ονομάζεται σήμερα, ήταν καθημερινό φαινόμενο. Ταυτοχρόνως κυκλοφορούν αρκετά λογοτεχνικά περιοδικά.
Ορόσημα είναι οι χρόνοι της απελευθέρωσης του νησιού,1912, και της Μικρασιατικής καταστροφής,1922. Λειτουργούνε καταλυτικά. Η Λέσβος αποδεσμεύεται από τα κέντρα της Ανατολής, Σμύρνη και Κωνσταντινούπολη.
Πνευματικός προάγγελος είναι το περιοδικό Χαραυγή. Αυτό υπονοεί ο τίτλος του περιοδικού. Κυκλοφόρησε από 15 Οκτωβρίου 1910 μέχρι 15 Μαΐου 1914 με 81 συνολικά τεύχη, σε δύο περιόδους. Στην πρώτη εκδίδεται ανά δεκαπενθήμερο στη Μυτιλήνη μέχρι 31 Οκτωβρίου 1913. Και στη δεύτερη, στην Αθήνα από 15 Νοεμβρίου 1913 μέχρι 15 Μαΐου 1914. Εκδότες και διευθυντές είναι οι Δημήτριος Π. Αλβανός και Μανώλης Σ. Βάλλης. Σημαντικές προσωπικότητες της Λέσβου. Δάσκαλοι, δημοτικιστές, με προοδευτικές κοινωνικές απόψεις, που έγιναν δημοσιογράφοι και εκδότες. Ενώ στη Β΄ περίοδο, στο πρώτο τεύχος της, παρουσιάζεται ως συνδιευθυντής ο Λέσβιος κριτικός και μεταφραστής Χρύσανθος Μολίνος.
Στη Χαραυγή δημοσιεύει η λεσβιακή διανόηση: Στράτης Μυριβήλης, Θρασύβουλος Σταύρου, Αριστείδης Δελής, Ιωάννης Ολύμπιος, Δημ. Βερναρδάκης, Μίλτος Κουντουράς, Κώστας Φριλίγγος, Αργύρης Εφταλιώτης, Κώστας Κόντος, Νίκος Καστρινός κ.ά. Πρωτοφανές στοιχείο είναι η συνεργασία με το περιοδικό λογοτεχνών του ελλαδικού χώρου: Αλέξ. Παπαδιαμάντης, Κωστής Παλαμάς, Ρώμος Φιλύρας, Σωτήρης Σκίπης, Παύλος Νιρβάνας, Στέφανος Μαρτζώκης, Σπύρος Μελάς, Ζαχαρίας Παπαντωνίου, Διον. Βουτυράς, Αλέξ. Πάλλης, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Κώστας Βάρναλης κ.ά.
Τα λογοτεχνικά κείμενα της Χαραυγής είναι πρωτότυπα διηγήματα, ποιήματα, χρονογραφήματα, αλλά και μεταφρασμένη γαλλική και ρωσική λογοτεχνία. Ο εγκυκλοπαιδισμός παραμερίζεται σταδιακά από τις νέες τάσεις. Δημοτικισμός, εκπαιδευτικό καθώς και γυναικείο ζήτημα και σοσιαλιστικές απόψεις προσεγγίζονται με τα δημοσιεύματα της Χαραυγής.
Σε μια εξελιγμένη καθαρεύουσα, καθομιλούμενη, γράφονται κάποια άρθρα και σχόλια, ενώ στα λογοτεχνικά κείμενα υπερτερεί η δημοτική. Και όσο αυξάνει η χρήση της απ’ τους συγγραφείς της Λέσβου, τόσο γίνεται αποδεκτή από το περιοδικό.
Μια σημαντική συνεργασία της Χαραυγής είναι αυτή με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Από το πρώτο τεύχος πέτυχε να έχει συνεργασία με τον κορυφαίο διηγηματογράφο. Στο πρώτο φύλλο δημοσιεύεται το διήγημά του "Το γράμμα στην Αμερική". Τον συγγραφέα παρουσιάζει ο Παύλος Νιρβάνας, με μικρό σχολιασμό. Στο δεύτερο τεύχος δημοσιεύεται το διήγημα "Έρημο μνήμα". Στο πέμπτο τεύχος, στις 15 Δεκεμβρίου 1910, υπάρχει το πρώτο μέρος ενός μεγαλύτερου λογοτεχνικού κειμένου με τίτλο" Ο αντίκτυπος του νου". Το αφήγημα δεν συνεχίζεται, γιατί στις 2 Ιανουαρίου 1911 πεθαίνει ο Παπαδιαμάντης.
Έκτοτε, για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και το έργο του έχουν δημιουργηθεί πολλά αφιερώματα σε εφημερίδες και περιοδικά, της Αθήνας και της περιφέρειας. Τον πρώτο χρόνο του θανάτου του, το 1911, έχουμε τρία αφιερώματα. Συνήθως αναφέρονται μόνο τα δύο. Αυτά στο «Νέον Πνεύμα» της Κωνσταντινούπολης την 1η Φεβρουαρίου και στο «Καλλιτέχνης» τον Φεβρουάριο του 1911.
Είχε όμως προηγηθεί το αφιερωματικό τεύχος αριθ. 8 της Χαραυγής στις 31 Ιανουαρίου του ιδίου έτους. Είναι σημαντικό γεγονός η κυκλοφορία αυτού του τεύχους λίγες μέρες μετά τον θάνατό του.
Στο τεύχος αυτό της Χαραυγής, ο Φίλων Οφερέτης (ψευδ. του Μιχαήλ Στεφανίδη) γράφει το ποίημα «Στον Παπαδιαμάντην».Δημοσιεύονται πέντε διηγήματα του Α.Π. Αυτά είναι: "Όνειρο στο κύμα", "Το θαύμα της Καισαριανής", "Υπό την βασιλικήν δρυν", "Ο πανδρολόγος" και "Η αποσώστρα". Υπάρχει αναδημοσίευση της κριτικής μελέτης «Ο Παπαδιαμάντης» του Κωστή Παλαμά από την εφημερίδα Ακρόπολις. Το περιοδικό πληροφορεί τους αναγνώστες του ότι αδυνατεί να συνεχίσει τη δημοσίευση του διηγήματος «Ο αντίκτυπος του νου», καθότι θα εκδοθούν, από φίλους του συγγραφέα, τα άπαντά του. Και το αφιέρωμα κλείνει με τη μελέτη «Η γλώσσα του Παπαδιαμάντη», αναδημοσίευση από την «Ανατολή» της Σμύρνης.
Αλλά και στο 7ο τεύχος στις 15 Ιανουαρίου 1911, μαζί με την αναγγελία του θανάτου του, δημοσιεύει το διήγημα "Οι μάγισσες". Μαζί δημοσιεύεται το δοκίμιο του Νίκου Καστρινού "Εις τον ποιητήν".
Δεν της έχουν δώσει (της Χαραυγής) χωρίς λόγους τόσους εύμορφους χαρακτηρισμούς. Και δεν έχουν εκδοθεί κατ’ αναλογία καλύτερα περιοδικά, αν σκεφθούμε ότι αυτή η έκδοση έγινε στις αρχές του περασμένου αιώνα σε μια επαρχιακή πόλη, τη Μυτιλήνη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου